Zika virüs, ilk olarak 1947’de Uganda’da Hint şebeklerinde (rhesus monkey) tanımlandıktan sonra, 1952’de Uganda ve Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti’nde insanlardan izole edilmiştir.
Bölgesel olarak Afrika ve Asya kıtalarında görülmesine alışık olduğumuz virüs, ilk defa 2007’de endemik olduğu bölge dışında (Pasifik Yap adası) ve 2013’de (Fransız Polinezyası) salgına sebep olmuştur. Virüsün gerçek taşıyıcısı halen bilinmemekle birlikte, Aedes cinsi sivrisineklerin yanısıra Anopheles coustani, Mansonia uniformis ve Culex perfuscus ile de bulaş bildirilmiştir. Virüs bulaşan kişilerin sadece beşte birinde belirtiler görülür (%80 belirtisizdir). Vektör sivrisinek ısırığından 2 ila 7 gün sonra görülen belirtiler sıklıkla hafif ateş, makülopapüler tarzda döküntüler, baş ağrısı, eklem-kas ağrıları, bitkinlik ve non-pürülan konjonktivittir. Virüs, bulaştan sonra kanda ve semende bulunabildiğinden, sivrisinekler dışında enfekte olan ve belirtiler gösteren erkeklerden partnerlerine cinsel yolla da bulaşabilir. Daha önce bu yönde yayınlar olmamasına rağmen, virüsün son salgında bu kadar hızlı yayılması üzerine diğer bulaş yolları üzerinde de durulmuş ve 1 Şubat 2016 tarihide Brezilya’da kan transfüzyonuyla bulaş olan vakalar açıklanmıştır.
1947’den beri bilinen ve daha önce de salgınlar yapan virüsün bu sene bu kadar gözümüzü korkutmasının nedeni, salgınların gözlendiği Brezilya’da ulusal sağlık otoritelerinin
Zika virüs hastalığına bağlı potansiyel nörolojik ve otoimmün komplikasyonları rapor etmiş olmalarıdır. Brezilya’da genel toplumda
Zika virüs enfeksiyonlarında artış ile beraber, ciddi bir doğum defekti olan mikrosefali ile doğan bebek sayısında artış saptanmıştır. Mikrosefali dışında doğum öncesinde az gelişmiş beyin yapıları, göz defektleri, duyma kusurları da görülebilmektedir. Zika virüs ile rahim içi enfeksiyona bağlı santral sinir sistemi malformasyonları ve Guillain Barre sendromu ilişkisine ait veriler de artmaktadır.
Güncel verilere göre Amerika Birleşik Devletleri’nde seyahatle ilişkilendirilmiş
Zika virüs hastalığı sayısı 346 iken, bu hastaların 32’si hamile, 7’si cinsel yolla bulaşmış ve 1’inde Guillain-Barre sendromu görülmüştür. Ancak bu artışın nedeni nedir? Sorusunun cevabı hala net değildir. Zika salgını, taşıyıcı olan sivrisineklerin yayılmasını engelleyerek durdurulabilir. En sık rastlanılan taşıyıcısı olan A.Aegypti küresel ticaret ve seyahatlerle yayılmaktadır. En enteresan yayılım ise Kuzey Amerika ve Avrupa’nın periferinde (Hollanda, Karadenizin kuzeydoğu kıyıları) sivrisineklerin görülmesidir. Washington D.C. yakınlarındaki Capital Hill kentinde Zika virüs taşıyabilen bir sivrisinek popülasyonu tespit edilmiştir. Genetik çalışmalar sineklerin bu bölgede 4 ardışık kış geçirdiklerini göstermektedir. Araştırmacılar sivrisineklerin kuzey iklimlerine kalıcı adaptasyon sağlayarak dayanıklılık gösterdiklerinde hemfikirdir.
Dünya Sağlık Örgütü’nün Zika virüs enfeksiyonu artışı için ön gördüğü 4 neden aşağıdaki gibi sıralanabilir; >
- Global ticaret ve nakliye faaliyetleri nedeni ile virüsü taşıyan sivrisineğin coğrafi dağılımının artışı,
- Virüs ile yeni karşılaşan bölgelerde virüse karşı doğal bağışıklığın olmaması
- Önlem alınmakta gecikilmesi çünkü doğumsal malformasyonlar ortaya çıktıktan sonra salgının fark edilmesi
- Virüse karşı aşının bulunmaması.
Enfeksiyonlar ve komplikasyonlarını önlemek için neler yapılabilir? Bulaşı önlemede en etkin yolun sivrisineklerle genel ve kişisel mücadele olduğu düşünülmektedir. CDC herhangi bir trimestrde bulunan gebelere Orta-Güney Amerika ve Karayipler’ deki 14 ülkeye seyahati ertelemelerini tavsiye etmektedir. Gebe kalmayı düşünenlere ise doktorlarına danışmayı ve sivrisinek ısırığını engelleyecek önlemlerin alınması tavsiye edilmektedir. Enfeksiyonun yaygın gözlendiği bazı ülkelerde birkaç sene gebe kalmayın şeklinde trajikomik önerilerde bulunulmuştur. T.C. Sağlık Bakanlığı da ülkemizde virüsün yayılmasında rol oynayan sivrisineğin bulunmaması nedeni ile hastalığın görülme riskinin az olduğu yönünde görüş bildirmiştir. Ancak, Zika virüsün görüldüğü bölgedeki ülkeleri yakından takip etmeye, bölgeye seyahat edecek vatandaşlarımızı (özellikle gebeleri) Alo Seyahat Sağlığı Danışma Hattından (444 77 34) ve Seyahat Sağlığı Merkezlerinden bilgilendirmeye çalışmıştır.
Kaynaklar
-
who.int/mediacentre/factsheets/zika/en
-
www.paho.org/hq/index.php?option=com_topics&view=article&id=427&Itemid=41484
-
ecdc.europa.eu/en/healthtopics/zika_virus_infection/Pages/index.aspx
-
www.cdc.gov/zika/
-
https://en.wikipedia.org/wiki/Zika_virus